Հասկանալի չէ, ինչպես կարող է վեճը Ռուսաստանի հետ ուժեղացնել Հայաստանի անվտանգությունը. ռուս փորձագետ  

Հարավային Կովկասում տիրող իրավիճակի, ինչպես նաև ռուս-հայկական հարաբերությունների և Հայաստանի ընդհանուր արտաքին քաղաքականության մասին զրուցել ենք Մոսկվայի միջազգային հարաբերությունների Միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի առաջատար գիտաշխատող Նիկոլայ Սիլաևի հետ։

- Ալիեւը վերջերս ասել էր, որ Ադրբեջանն ու Հայաստանը այժմ ավելի քան երբեւէ մոտ են խաղաղությանը։ Միաժամանակ Փաշինյանը հայտարարել է, որ եթե Հայաստանը հրաժարվի սահմանազատման ու սահմանագծման գործընթացից, ապա մինչեւ  շաբաթվա վերջ պատերազմ կսկսվի։ Պրն. Սիլաեւ, ըստ Ձեզ, տարածաշրջանն այժմ ավելի մոտ է պատերազմի՞ն, թե՞` խաղաղությանը:

-Կարծում եմ, որ երկու հայտարարություններն էլ թելադրված են երկու առաջնորդների արտաքին քաղաքական շահերով։ Կարևոր է, որ Ալիևը հասկացնի, որ ինքը համոզել է Հայաստանին համաձայնել որոշ պայմանների, որոնց հետ նա նախկինում համաձայն չէր, և, հետևաբար, նա խոսում է խաղաղության մոտիկության մասին։ Որքանով ես կարող եմ ասել, Փաշինյանի համար կարևոր է համոզել իր ընտրողներին, որ այն զիջումները, որոնք Հայաստանն արդեն արել է և  որոնց նախատեսում է գնալ, բխում է հենց Հայաստանի շահերից։

Երկու հայտարարություններից էլ անհնար է իմաստալից եզրակացություններ անել, թե ինչ է կատարվում բանակցություններում։ Բանակցությունները, ինչպես միշտ, շատ փակ են։ Մենք չգիտենք, թե ինչ է քննարկվում և ինչպես։ Ուստի ես այս հայտարարությունների հիման վրա չէի դատի բանակցային գործընթացի մասին։

- Փաշինյանը հայտարարել է ՀԱՊԿ-ի անդամակցության սառեցման մասին՝ մեղադրելով և՛ ՀԱՊԿ-ին, և՛ Ռուսաստանին դաշնակցային պարտավորությունները չկատարելու մեջ, ինչպես նաև պայմաններ է առաջադրել, որոնց չկատարելու դեպքում Հայաստանը կարող է դուրս գալ կազմակերպությունից։ Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ է Հայաստանը մոտ այդ որոշմանը:

- Կարծում եմ, որ Հայաստանը մոտ է դրան, և դա հենց այն է, ինչ ցանկանում է Հայաստանի ղեկավարությունը։ Ուրիշ բան, որ Հայաստանի ղեկավարությունը ցանկանում է առաջին հերթին հասարակական կարծիքը պատրաստել այս որոշմանը, և երկրորդ՝ այդ որոշման և դրա հետևանքների պատասխանատվությունը բարդել Ռուսաստանի վրա։ Ինչ վերաբերում է պայմաններին կամ Ռուսաստանի կողմից ստանձնած պարտավորությունները չկատարելուն, ապա Հայաստանի կողմից դեռ կոնկրետ ոչինչ չի ասվել։

Կարծում եմ, որ եթե կան դժգոհություններ, ապա դրանք կարող են աշխատանքային կարգով քննարկվել այն խողովակներով, որոնք կան՝ երկկողմ ռուս-հայկական և ՀԱՊԿ-ի գծով։ Եթե ​​դա չարվի, ապա խոսքն այն մասին չէ, որ Ռուսաստանը ինչ-որ բան չի անում, այլ` որ Հայաստանի իշխանությունները որոշել են դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից ու խզել դաշնակցային հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ։

-Ձեր կարծիքով՝ ինչպիսի՞ հետեւանքներ կունենա նման որոշումը։

- Եկեք նայենք, թե ինչ ազդեցիկ երկրներ կան մոտակայքում: Ռուսաստանից բացի մոտակա ամենաազդեցիկ երկիրը Թուրքիան է։ Եթե Հայաստանը դուրս գա Ռուսաստանի հետ դաշինքից ,ապա, հավանաբար, որոշ ժամանակ անց,  Հայաստանի համար  բարենպաստ իրավիճակում, կստեղծեն ինչ-որ քվազիդաշնակցային հարաբերություններ Թուրքիայի հետ։ Կար կարծիք, որ ռուսական ազդեցությունը հնարավոր կլինի բալանսավորել Արեւմուտքով։

Բայց սա պատրանք է։ Հարավային Կովկասում արեւմտյան ազդեցություն չի լինի: Ամեն դեպքում այն չի ընդլայնվի։ Եթե ​​մենք խոսում ենք այնպիսի բաների մասին, ինչպիսիք են անվտանգությունը, ուժերի հավասարակշռությունը, ապա Արևմուտքը շատ հեռու է դրա համար և չափազանց զբաղված է Ուկրաինայով։  Արդյոք հնարավո՞ր են նոր ռազմական բախումներ։ Կարծում եմ, որ դրանք հնարավոր են, բայց Ադրբեջանն ու Թուրքիան կարող են տարբեր ճանապարհներով գնալ։ Ադրբեջանը կարող է ելնել նրանից, որ ՀԱՊԿ-ից դուրս եկած Հայաստանը Թուրքիայի և Ադրբեջանի պատրաստակամ հաճախորդն է։ Հետևաբար, ո՞րն է նրա հետ կռվելու իմաստը: Նա արդեն ստիպված կլինի ընդունել բոլոր այն պահանջները, որոնք արդեն առաջադրվում են իրեն։ Թուրքիան ճիշտ նույն կերպ կդատի։

- Ռուս-հայկական հարաբերությունների առումով մենք ականատես ենք ռուս սահմանապահների դուրսհանմանը Զվարթնոց օդանավակայանից։ Հնարավո՞ր եք համարում, որ Հայաստանի իշխանությունները ցանկանան խզել այն պայմանագիրը, որով ռուս սահմանապահները կանգնած են Թուրքիայի և Իրանի հետ Հայաստանի սահմանին։

- Ես սա չեմ բացառում, քանի որ գործը դրան է գնում։ Եվ այստեղ ռուս-հայկական շփումներն ու անվտանգության ոլորտում կապերը չեն սահմանափակվում միայն ՀԱՊԿ-ով, քանի որ կա երկկողմ պայմանագիր, կա ռուսական ռազմաբազա։ Բայց եթե խոսքը ՀԱՊԿ-ի հետ կապերի խզման մասին է, ապա փաստն այն է, որ Հայաստանը չի ցանկանում նույն միության մեջ լինել հենց Ռուսաստանի հետ, այլ ոչ թե Բելառուսի կամ Ղազախստանի ։ Այս տեսանկյունից տարօրինակ կլինի ՀԱՊԿ անդամությունից դուրս գալը, բայց միևնույն ժամանակ պահպանել սահմանների պաշտպանության և ռուսական ռազմակայանի մասին համաձայնագրերը։

Կարծում եմ, որ Երեւանը փաթեթով կհրաժարվի այս ամենից։

- Ընդհանուր առմամբ, ինչպե՞ս կարող եք մեկնաբանել հայ-ռուսական հարաբերությունների բնույթն այս պահին՝ հաշվի առնելով այն ոչ բարեկամական քայլերը, որոնք Հայաստանը կատարում է Ռուսաստանի նկատմամբ։

-Հարաբերությունները  վատանում են հայկական կողմի մեղքով ու նպատակաուղղված գործողություններով։ Ինչու է դա արվում, ես չեմ հասկանում: Ես պատրաստ եմ ընդունել և համաձայնել, որ Հայաստանին անհրաժեշտ են լրացուցիչ շփումներ և գործընկերներ Ռուսաստանից զատ, այդ թվում՝ անվտանգության ոլորտում։ Բայց անհասկանալի է, թե ինչու են Հայաստանի իշխանությունները լրացուցիչ շփումներ փնտրում՝ հարաբերություններ խզելով հին ու փորձված գործընկերոջ հետ։ Ես չեմ հասկանում, թե ինչպես կարող է վեճը Ռուսաստանի հետ ուժեղացնել Հայաստանի անվտանգությունը: Սակայն, ըստ ամենայնի, Հայաստանը ղեկավարում են մարդիկ, ովքեր խորապես գտնվում են հետխորհրդային լիբերալ գաղափարախոսության գերության մեջ, որն այդքան տարածված էր 2000 թվականին հետխորհրդային տարածքի բոլոր երկրներում՝ այդ թվում Ռուսաստանում։

Հետխորհրդային երկրներին թվում էր, որ իրենց քիչ է մնում կանչեն ու ընդունեն Բրյուսելում, ԵՄ-ում ու ՆԱՏՕ-ում, ուղղակի դրա համար պետք էր կապերը խզել Ռուսաստանի հետ։ Արդեն այնքան շատ օրինակներ են կուտակվել, որ դրանից կյանքը լավը չի դառնում, բայց այս օրինակները չեն համոզում մարդկանց։ Սա նշանակում է, որ մեկ այլ երկիր պետք է հասկանա, թե ինչ արժե Արևմուտքի հետ բարեկամությունը։

-Վերջերս Հայաստանում ԵՄ դիտորդական առաքելությունը պաշտոնական մանդատ ստացավ։ Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք սա:

- Սա ԵՄ-ի խորհրդանշական մասնակցությունն է Հայաստանի և հայ-ադրբեջանական հակամարտությանը։ Իսկ Հայաստանի իշխանությունները ցանկանում են ցույց տալ, թե ինչքան են ուզում ապրել Եվրամիության կազմում։ Սա այլ իմաստ չունի։ Միաժամանակ, Երևանը, ինչպես հայտնի է, հրաժարվում է ՀԱՊԿ առաքելությունից, որն ավելի արդյունավետ կլիներ այն իրավիճակում, որը ստեղծվել է հայ-ադրբեջանական սահմանին։

-Հայաստանում քննարկվում է ԵՄ թեկնածուի կարգավիճակ ստանալու հնարավորությունը՝ լինելով ԵԱՏՄ  գործող անդամ։ Հնարավո՞ր է նման համադրությունը:

- Ես չեմ տեսնում տարբերակ, որ Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև ԵԱՏՄ շրջանակներում ձեռք բերված տնտեսական փոխգործակցության մակարդակը պահպանվի այն պայմաններում, երբ Հայաստանի իշխանությունները խզում են հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ քաղաքական ոլորտում։ Ես չեմ հասկանում, ինչպես է սա համադրվելու: Հայաստանը կարող է բանակցություններ վարել թեկնածուի կարգավիճակի կամ ԵՄ անդամակցության շուրջ. ոչ ոք չի կարող նրան խանգարել դա անել, բայց պարզ է, որ ԵՄ անդամակցությունը կամ ԵՄ-ի հետ ցանկացած նոր տնտեսական համաձայնագիրը, որը Հայաստանը կարող է ցանկանալ կնքել, հակասում է Հայաստանի անդամակցությանը Եվրասիական միությանը ՝ համապատասխան հետևանքներ ունենալով առևտրի վրա։

-Ռուսաստանի նախագահական ընտրություններից հետո Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ որեւէ փոփոխություն սպասվու՞մ է։

- Արտաքին քաղաքականության մեջ փոփոխություններ չեմ ակնկալում, քանի որ նախագահն է որոշում արտաքին և ներքին քաղաքականության հիմնական ուղղությունները։ Եվ քանի որ մեր նախագահը մնում է նույնը, նշանակում է, որ մենք բոլոր հիմքերն ունենք ակնկալելու կուրսի շարունակականությունը։

-Պրն. Սիլաեւ, հայ-ռուսական հարաբերություններում հնարավո՞ր է ջերմացում լինի, թե՞ այս իշխանությունների օրոք անհնար է կուրսի փոփոխություն։

-Այս իշխանությունների օրոք մենք 2018-ից 2020 թվականներին դիտարկել ենք հայ-ռուսական բավականին պարկեշտ հարաբերություններ։ Բավականին բարեպատեհ հարաբերություններ պահպանեցինք նաև Ղարաբաղյան Երկրորդ պատերազմից հետո։ Չէի ասի, որ այս իշխանությունները չեն կարող այլ կերպ քաղաքականություն վարել Ռուսաստանի հետ։ Բայց հենց հիմա նրանք չեն ցանկանում դա անել իրենց հայտնի ինչ-ինչ պատճառներով: Դրանց մասին կարող ենք միայն գուշակել։ Միայն նրանք գիտեն, թե ինչ են անում և ինչու։

Եվ հետո կա ևս մեկ կարևոր հանգամանք, որին պետք է ուշադրություն դարձնել. չկան նախանշաններ, որ Հայաստանում հասարակությունը չի աջակցում իշխանությունների վարած կուրսին։ Եվ դա վերաբերում է ոչ միայն Ռուսաստանի հետ հարաբերություններին։ Եվ բացի այդ, ինչ ընթացք էլ որ բռնեն Հայաստանի իշխանությունները, Հայաստանի իշխանությունները կարող են փոխել միայն Հայաստանի ընտրողները։ Այստեղ այլ տարբերակ չկա, իսկ այլ բանի մասին խոսելն ուղղակի անհնար է։

Զրուցեց Զարուհի Բաբուխանյանը